Day: November 15, 2020

1. Ընտրությամբ դասընթաց`լուսանկարչություն
2. Մարզաձև` հրաձգություն
3. Ուսուցման կազմակերպման ձև` առկա
4. Լրացուցիչ կրթություն`նկարչություն

Տրանսկրիպցիա

մեկ կամ ավելի սիգմա ֆակտորներ միանում են ՌՆԹ-պոլիմերազին, որը թույլ է տալիս վերջինիս միանալ ԴՆԹ-ի պրոմոտորին:ՌՆԹ-պոլիմերազը ձևավորում է տրանսկրիպցիոն պղպջակ: Այն արվում է ԴՆԹ նուկլեոտիդների միջև ջրածնային կապերի քանդման միջոցով։ՌՆԹ-պոլիմերազը սկսում է ռիբոնուկլոտիդներից սինթեզել նոր ՌՆԹ շղթա։ՌՆԹ-պոլիմերազի օգնությամբ ձևավորվում է ՌՆԹ-ի շաքարա-ֆոսֆատային հենքը։ՌՆԹ և ԴՆԹ շղթաների միջև գործող ջրածնական կապերը քանդվում են և նոր սինթեզված ՌՆԹ շղթան ազատվում է։ՌՆԹ- մնում է կամ կորիզում , կամ անցնում ցիտոպլազմա։

Տրանսլյացիա

ԴՆԹ-ում և ՌՆԹ-ում պոլիպետիդային կապի այն մասը, որը պայմանավորում է ապագա ամինաթթվի հաջորդականությունը, կոչվում է կոդոն։ Կոդոնը կարող է ունենալ A (ադենին), T (թիմին), C(ցիտոզին) կամ U (ուրացին), G (գուանին) նուկլեոտիդներից որևէ երեքը ,օրինակ՝AAG, որը առաջացնում է լիզին ամինաթթուն։ Կոդոնի նուկլեոտիդների դասավորության AUG ձևը առաջացնում է մեթիոնին ամինաթթուն, որը կոչվում է նաև ստարտ կոդոն, քանի որ այն պոլիպետիդային շղթան սկսելու հրահանգ է տալիս։UAA, UAG, UGA կոդոները ամինաթթուներ չեն սինթեզում, այլ պոլիպետիդային շղթան ավարտելու հրահանգ են տալիս որոնք կոչվում են ստոպ կոդոններ։

Տրանսլյացիայի նախորդող փուլը տրանսկրիպցիան է, որը Դնթից ինֆորմացիայի փոխանցումն է տ(տեղեկատու)ՌՆԹ ին։ Տրանսկրիպցիայից հետո տՌՆԹ-ն ենթարկվում է ապլայսինգի , որը տՌՆԹ-ին պատրաստում է տրանսյացիայի։

ՓՌՆԹի(փոխադրող ) դերը տրանսլյացիայում նուկլեոտիդների լեզվից փոխակերպումն է ամինաթթուների լեզվի։ փՌՆԹ-ն կազմված է պոլինուկլեոտիդային շղթայից, անտիկոդոնից և ամինաթթվի միանալու տեղից։ Անտիկոդոնը փՌՆԹ-ի ան հատվածն է, որը կազմված է 3 հիմքից և կոմպլիմենտար է տՌՆԹ-ի կոդոնին։ Տրանսլյացիայի ժամանակ փՌՆԹ-ն անտիկոդոնով միանում է տՌՆԹ-ի կոդոնին և նրա մյուս ծայրի միանում է համապատասխան ամինաթթու։

տրանսլյացիայի էլոնգացիա

Տրանսլյացիան տեղի է ունենում ռիբոսոմներում։ Այն կատարվում է երեք փուլով՝ինիցիացիա(սկիզբ),էլոնգացիա(երկարացում) և տերմինացիա(ավարտ)

Սպլայսինգից հետո տՌՆԹ-ին միանում են չկոդավորող հատվածներ՝ գլուխ և պոչ, դրանք, բացի պաշտպանելուց տՌՆԹ-ին. նաև օգնում է նրան միանալ ռիբոսոմին։ Ինիցիացիաի ժամանակ տՌՆԹ-ն միանում ռիբոսոմի փոքր ենթամիավորին, իսկ փՌՆԹ-ն գտնվելով ռիբոսոմի A հատվածում միանում է տՌՆԹ-ի ստարտ կոդոնին, որտեղից էլ սկսվում է տրանսյացիան։

Ստարտ կոդոնը AUG կոդոնն է, փՌՆԹ-ի անտիկոդոնը UAC, որը իր հետ բերում է ՄԵԹ ամինաթթուն։

Ինիցիացիայից հետո առաջանում է առաջին ամինաթթուն։ ՓՌՆԹ-ն տեղափոխվում է P հատված։ Մյուս փՌՆԹ-ն ճանաչում է կոդոնը և բերում համապատասխան ամինաթթուն։ Նոր եկած փՌՆԹ-ն միանում է ռիբոսոմի A հատվածին։ Այն փՌՆԹ-ն, որը գտնվում է ռիբոսոմի P հատվածում իր ամինաթթուն միացնում է A հատվածի վրա գտնվող փՌՆԹ-ի ամինաթթվին, առաջացնելով պեպտիդային կապ, և հեռանում։

Էլոնգացիան շարունակվում է այնքան ժամանակ, մինչև հասնում է ստոպ կոդանին ՝UAA, UAG կամ UGA։ Ի տարբերություն ստարտ կոդոնի ստոպ կոդոնները ամինաթթու չեն սինթեզում, այլ միայն հայտարարում տրանսլյացիայի ավարտը։ Ստոպ կոդոնին հասնելուն պես ամիանաթթուների ավարտուն պոլիպեպտիդը անջատվում է փՌՆԹից։ Ռիբոսոմները բաժանվում են ենթամիավորների։

Նախագիծ 1. <<Անօրգանական նյութերի հիմնական դասերի վերաբերյալ գիտելիքների ընդհանրացում>>

Նպատակը` հեռավար ինքնակրթություն

Խորհրդատվությունը դասացուցակով« Microsoft Teams հարթակում

Հարցեր և վարժություններ.

☆֊ Ինչպե՞ս են դասակարգվում նյութերը ըստ բաղադրության, սահմանեք, գրեք օրինակներ…

նյութերը լինում են պարզ և բարդ

Պարզ նյութերը բաղկացած են միայն մեկ տարրի ատոմներից, իսկ բարդ նյութերը՝ մի քանի տարրի ատոմներից:

☆֊ Ինչպե՞ս են դասակարգվում նյութերը ըստ ծագումնաբանության, գրեք օրինակներ…

Օրգանական և անօրգանական

Օրգանական նյութերը այն բարդ միացություններն են որոնց կազմի մեջ են մտնւմ ջրածին, թթվածինց,ածխածին:

Անօրգանական միացությունների մեծ մասը չի պարունակում ածխածնի, բացառությամբ որոշ նյութերի, ինչպիսիք են կարբոնատները և ցիանիդները, որոնք պատմական պատճառներով դասակարգվել են որպես անօրգանական:

☆֊ Անօրգանական նյութերի ինչպիսի՞ օրինակներ գիտեք, գրեք օրինակներ…

Ջուր(H₂O),կերակրի աղ(NaCl),երկաթ(Fe) և այլն։

☆֊ Օրգանական նյութերի ինչպիսի՞ օրինակներ գիտեք…

Օրինակ՝ գինու սպիրտ(C₂H₆O),գլյուկոզ(C₆H₁₂O₆)ացետոն(C₃H₆O) և այլն։

☆֊ Ո՞ր նյութերն են ավելի շատ, օրգանականը, թե՞ անօրգանականը, պատասխանը հիմնավորեք…

Անօրգանականն նյութերը ավելի շատ են ,քանի որ ո՛չ բոլոր տարրերն են պարունակում ածխածին։

☆֊ Հետևյալ նյութերից ընտրեք անօրգանական նյութերը և գրեք դրանց քիմիական բանձևերը. թթվածին(անօրգանական, O), կերակրի աղ(անօրգանական, NaCl), շաքար(օրգանական,C₁₂H₂₂O₁₁), երկաթ(անօրգանական, Fe), ջուր(անօրգանական, H₂O), քլոր(անօրգանական, Cl), խմելու սոդա(օրգանական,NaHCO₃), գլյուկոզ(օրգանական, C₆H₁₂O₆),ծծմբական թթու(անօրգանական,H₂SO₄) ազոտ(անօրգանական,N), սպիտակուց(օրգանական(C₉H₁₁NO₃), պղինձ(անօրգանական,Cu)գինու սպիրտ(օրգանական,C₂H₆O), ածխաթթու գազ(անօրգանական,CO₂), շմոլ գազ(անօրգանական,Co), ճարպ(օրգանական):

☆֊ Որոշեք Ձեր ընտրած բարդ անօրգանական նյութերի հարաբերական մոլեկուլային  զանգվածները`M_r, որակական և քանակական բաղադրությունները՝ տարրերի  զանգվածային   հարաբերությունները, զանգվածային  և մոլային բաժինները:

H₂SO₄.
Mr(H₂SO₄)=1⋅2+32+16⋅4=2+32+64=98
Ar(H):Ar(S):Ar(O)=2:32:65
w=2:98⋅100%=0.20%
w=32:98⋅100%=32.65%.
w=65:98⋅100%=66.32%

☆֊Գրեք ներքոբերյալ անօրգանական շղթաների ռեակցիաների հավասարումները.

Քիմական երևույթները լինում են 4 տեսակի`քայքայման, միացման, փոխանակման,տեղակալման։

Քայքայման են կոչվում այն ռեակցիաները, որոնց ժամանակ 1 բարդ նյութը քայքայվում է և առաջանում է երկու կամ մի քանի պարզ նյութեր:

Միացման են կոչվում այն ռեակցիաները, որոնց ժամանակ 2 պարզ կամ բարդ նյութեր միանալով առաջացնում են 1 բարդ նյութ: 

Փոխանակման ռեակցիաները ընթանում են 2 բարդ նյութերի միջև, որոնք փոխանակվում են իրենց ատոմներով:

Տեղակալման ռեակցիաներն ընթանում են պարզ և բարդ նյութերի միջև, որոնց դեպքում պարզ նյութի ատոմները տեղակալվում են բարդ նյութի ատոմներից մեկով: 

• Մետաղ-հիմնային օքսիդ-հիմք-աղ` Mg→ MgO →Mg(OH)₂→  MgCl₂

Mg+O2=2MgO(հիմնային օքսիդ, մագնեզիումի օքսիդ)միացման

MgO+H2O=Mg(OH)2(հիմք,մագնեզիումի հիդրօքսիդ)միացման

Mg(OH)2+HCl(աղաթթու)=Mg2HCl2(մագնեզիումի քլորիդ)փոխանակման ռակցիա

• Ոչ մետաղ→ թթվային օքսիդ→ թթու→ աղ`P→P₂O₅→H₃PO₄ →Na₃PO₄

4P+5O₂=2P₂O₅ (ֆոսֆորական օքսիդ)միացման ռեակցիա

2. P₂O₅+3H₂O=2H₃PO₄ (օրթոֆոսֆորական թթու)միացման ռեակցիա

3. H₃PO₄+3NaCl=Na₃PO₄+3HCl (օրթոֆոսֆորական նատրիում), փոխանակման ռեակցիա