Առաջադրանք

Կետադրի՛ր նախադասությունները․

1. Արսենը՝ այդ երիտասարդը, մանուկ հասակից մայրական խնամք չէր տեսել։

2. Ճնշում.Ճնշման միավորները։

3. Նա հևում էր․ախր շատ էր  վազել։

4. Նա ամենը չասաց ժողովում. անչափ  հուզված էր  թագավորի հրովարտակից։

5. Մայրն ասաց. -Գնա՛  որդիս, և շուտ վերադարձիր:

6.  Գիրք կարդալով՝ դու գրքերում, շատ նորանոր բան կիմանաս․Շատ շատերից, շատ բաներում, մտքով հեռու կսլանաս։

7. Եկա, տեսա, հաղթեցի։

8. -Սիրելի’ս, գնա’  տուն։

9. Համաձայն օրենքի`  դուք  պետք է պարգևատրվեք։

10. Դուք,  համաձայն օրենքի,  պետք է պարգևատրվեք։ /սա հիմունքի պարագայով  է.  ձևիպարագայի դեպքում ոչինչ չի դրվում /

11. Արամը՝ մեր դասարանի գերազանցիկը, պարգևատրվեց։

12. Փառանձեմի  կնոջ՝ ամենամտերիմ  քրոջ դժբախտությունը, ցնցել էր ամենքին։  /սա  դժվար է. մտքի  շփոթից  խուսափելու համար` ի՞նչ անենք…./

13. -Գոհա՜ր, ես եմ, բա՛ց արա։

14. Մարդ եմ փնտրում, մարդ՝ ուրախ, երջանիկ,  չդժգոհող….

15. Ես սիրով ընդունեցի առաջարկը՝ ուսուցիչ լինել  այդ հեռավոր գյուղում։

16. Դու ինքդ շատ լավ գիտես։

17. Գլուխը փեշի տակ՝ գնում էր օտարության։

18. Սիամանթոն (Ատոմ Յարճանյան) և Մեծարենցը (Միսաք Մեծատուրյան) արևմտահայ պոեզիայիհսկաներից են:

Գործնական աշխատանք

 Տրված բառերից որոնք են հոմանիշ փառաբանել բառին

Ներբողել, նպաստել, գովաբանելօրհներգելբարեբանելդրվատելգովերգել:

   2. Ո՞ր շարքի  ոչ բոլոր  բառազույգերն են  կազմված հականիշներից:

1) վճիտ–  պղտոր, նենգ– ժպտադեմ, հնարամիտ  – անճար

2) համերաշխ– գժտված, առինքնել – վանել, օրինաչափ – պատահական

3) պիղծ–սուրբ, գաճաճ–բարձրահասակ, ջրարբի –անջրդի

4) պատվարժան–անարգ, գեղատեսիլ – անհրապույր, եդեմ –դժոխք

3. Ո՞ր շարքի  ոչ բոլոր  բառազույգերն են հականիշներ:

1) ոռոգելի – անջրդի, փառասեր– ինքնասեր,ապառիկ – կանխիկ, վեհանձն – փոքրոգի

2) պիղծ– սուրբ,  ստվարաթիվ – փոքրաքանակ, կանուխ– ուշ, հաշտվել – գժտվել

3) խոժոռվել–ժպտալ, անհյուրընկալ–վանատուր,ուռուցիկ –գոգավոր, թուլանալ – սաստկանալ

4) սքողված–անթաքույց, վանել– առինքնել, առանցքային – երկրորդական , ընկնել– հառնել

4. Ո՞ր նախադասության մեջ   սղոցելը   փոխաբերական իմաստով չի գործածվել:

1) Միայն երբեմն –երբեմն լռությունը սղոցում էին ինչ–որ հնչյուններ՝ կանացի բարձր ծիծաղ, հարբածների վեճ:

2) Ծուռումուռ փայտը սղոցելով չի հարթվի:

3) Երեխան իր միալար լացով սղոցում էր բոլորի նյարդերը:

4) Հունվարյան խստաշունչ ցուրտը սղոցում էր մուրացիկների ոսկորները:

5. Ո՞ր նախադասության  մեջ փոխաբերական իմաստով գործածված բառ կա:

1) Բարձրադիր սարավանդը շրջապատված էր բնության գեղեցիկ տեսարաններով :

2) Օրիորդն այնպես էր պճնվել, ասես զարդարված տոնածառ լիներ:

3) Պողպատյա կամքի տեր այդ մարդը վշտից  կուչ էր եկել:

4) Ամեն կողմից նրան էին նայում դողէրոցքով ախտահարված մանուկներ՝ խոր ընկած ակնակապիճներով։

**************************************************************************************************************

1 Ի՞նչ է ցույց տալիս գոյականը.

 1) առարկա, 2) գործողություն, 3)առարկայի հատկանիշ, 4) գործողության հատկանիշ

2. Ո՞րը գոյականի քերականական հատկանիշներից չէ .

1) թիվը, 2) հոլովը, 3)առումը, 4) դեմքը

3. Ո՞ր շարքի բոլոր բառերն են գոյականներ.

                1) խնդրագիրք, վեհապանծ,սովորույթ, բարություն

                2) խռչակ, պատարագ, թուխպ, ճամփորդ

                3) խոհուն, ուսմունք, բազկերակ, կաթսա

                4) մթնշաղ, ընձուղտ, թմբիր, շինծու

4. Ո՞ր շարքում գոյական չկա.

                1) արևաշող, ամենուրեք, առաջին,վաղորդայն

                2) ալեծածան,նկարագիր, մեծահամբավ, ժամանակավոր

                3) երկարատև, շիկահեր,վարելահող, քինախնդիր

                4)  բարեսիրտ, արծաթափայլ,կամարակապ, ազատախոհ

5. Ո՞ր շարքի բոլոր բառերն են իրանիշ գոյական.

            1) տոհմածառ, հենասյուն, պատվիրակ,պտուտակ

            2) հասմիկ, դիտորդ, կողմնակից, բաժակ

            3) չվերթ, սպա, անապատ, տառեխ

            4) հավատարմագիր, ծաղկատոն, կիզակետ

6. Դուրս գրել այն բառերը, որոնց հոգնակի թիվը սխալ է կազմված․


Ճամփեզրեր, մեծատուներ, անցագրեր, քարայծներ, սպունգներ, մանկագիրներսպիերվաճառականեր, դաշնագրեր, ֆիդայիններ: Մեծատուններ, վաճառականներ, ֆիդայիներ

7. Ո՞ր շարքի բոլոր բառերի հոգնակի թիվն է կազմվում –ներ վերջավորությամբ .

            1) սարդոստայն, զոհասեղան, գետնահոր,քաղաքադուռ

            2) հարսնաքույր, լուսանցք, ջրկիր, սպա

            3) վիպագիր, գնդացիր, կենսագիր, ոստայն

            4) սևագիր, լուսնագնաց, պատմագիր,պատմահայր

8. Ո՞րշարքի բոլոր բառերի հոգնակի թիվն է կազմվում –եր վերջավորությամբ.

            1) հարթավայր, զոհասեղան, գետնահոր,քարաժայռ

            2) հարսնաքույր, նավթահոր, անձրևաջուր,սարդ

            3) վիպագիր, երկրագունդ, սեպագիր, մարդ

            4) սևագիր, լուսնագնաց, ժամացույց,վանահայր

9. Որոշել՝ գոյականներից քանի՞սը չունեն ներգոյական հոլովաձև, և դուրս գրել այդ գոյականները:

Դուստր, ժամանակ, դասագիրք, շուն, մանուկ, հորեղբայր, տանտեր, համալսարան, քաջություն, աղջիկ:                                                      

10. Ո՞ր շարքի բոլոր բառերն են դրված բացառական հոլովով.

            1) ձիուց, պատարագից, գոտուց, մարդուց

            2) եղևնուց, բարդուց, ոզնուց, կտուց

            3) Գուգարքից, Արփաչայից, Ակնաղբյուրից, զինակից

            4) անունից, օրվանից, սմբակից, կուսակից

11. Ո՞ր  շարքի բոլոր բառերն են դրված ներգոյական  հոլովով.

            1) ձեռքում, պեղում, գրքում, մտքում

            2) երազում, բնում, այգում, կաթսայում

            3) գյուղում, մղում, ալբոմում, ցանցում

            4) անտառում, օջախում, սղում, նավակում

12. Ո՞ր շարքի բոլոր բառերն են ենթարկվում վա հոլովման.

            1) գիշեր, ամիս, շաբաթ, ժամ

            2) րոպե, տարի, առավոտ, վաղը

            3) օր, վայրկյան, երեկ, կեսգիշեր

            4) ժամանակ, ցերեկ, դար, կեսօր

13. Ո՞ր շարքի բոլոր բառերն են ենթարկվում ոջ հոլովման.

            1) քույր, աղջիկ, կին, ամուսին

            2) ընկեր, տատ, աշակերտ, տեր

            3) կնքամայր, հորաքույր, եղբայր, աներ

            4) տիկինխաղընկերտալմորաքույր

13. Ո՞ր նախադասության մեջ որոշիչ հոդի գործածության սխալ կա:

1) Ամռան երկար օրերին էլ արևն հազիվ միքանի ժամ է լույս տալիս Մթնաձորի անտառներին:

 2) Նալբանդյանի կերպարը հայ գրականության մեջպատկերել են Եղիշե Չարենցը, Րաֆֆին, Պետրոս Դուրյանը:

3) Արքայադուստրն զգում էր այդ երկնային բուրմունքը, արբեցած էր նրանով:

4) Աստղերն արշալույսին չքացան, սուզվեցին անհունի մեջ:

Բայ-գործողություն ցույց տվող բառեր։ Բայի ընդհանուր հատկանիշները՝ խոնարհում, կազմություն, սեռ։ Անդեմ բայեր։ Անկախ դերբայներ և կախյալ դերբայներ (ձևաբայեր)։

Առաջադրանք

1Լրացրեք շրջասությունները

Ամենայն հայոց բանաստեղծ — Հովհաննես Թումանյան

Նորավեպի իշխան — Գրիգոր Զոհրապ

Հայ երգի Մեսրոպ Մաշտոց — Կոմիտաս

Հայերենի առաջին ուսուցիչ — Մեսրոպ Մաշտոց

Ավարայրի երգիչ — Եղիշե պատմիչ

Սպիտակ սավան — ձյուն

Ֆուտբոլի արքա — Պելե

2Գրիր ածականից կազմված տասը հատուկ անուն։

Քաջիկ, Անուշ, Քնքուշ, Նազենի, Ժիրայր, Պայծառ, Անթառամ, Երջանիկ, Համեստ, Ազատ, Ազնիվ, Մաքրուհի

3 Բացիր  հապավումները

ՄԱԿ – Միավորված ազգերի կազմակերպություն

ԱՊՀ – Անկախ Պետությունների Համագործակցություն

ՀԷԿ – Հիդրոէլեկտրակայան

ՋԵԿ-Ջերմաէլկետրակայան

 բուհ- բարձրագույն ուսումնական հաստատություն

ՆԳՆ-Ներքին գործերի նախարարություն

 ՀՀ- Հայաստանի Հանրապետություն

ՌԴ-Ռուսաստանի Դաշնություն

ԱԳՆ-Արտաքին գործերի նախարարություն

4․ Ընդգծիր այն  բառերը, որոնցում կա ց նախածանցը․

Ցայսօրցպահանջ, ցամաք, ցայգցարդ, ցնցոտի, ցնցուղ, ցտեսություն, ցողաթաթախ, ցին, ցմահ, ցավագար, ցուցամատ, ցցվել, ցերեկ։

Անկախ դերբայներ

Անկախ դերբայները (անորոշ, ենթակայական, հարակատար, համակատար) կարող են տարբերլրացումներ ստանալ։ Բերենք հետևյալ նախադասությունը. Գտնված խաչքարը շատ գեղեցիկ էր։Այս նախադասության մեջ գտնված

հարակատար դերբայը որպես որոշիչ լրացնում է խաչքար բառին։ Բակից

գտնված խաչքարը շատ գեղեցիկ էր նախադասության մեջ գտնված դերբայն

ունի բակից լրացումը։ Եկեղեցու բակից գտնված խաչքարը շատ գեղեցիկ էր

նախադասության մեջ բակ բառը ստացել է եկեղեցու հատկացուցիչը։ Այսինքն՝

երկրորդ օրինակում դերբայը ստացել է լրացում, իսկ երրորդում լրացումն էլ

ստացել է լրացման լրացում։ Եթե առաջին նախադասության մեջ խաչքար բառի

լրացումն արտահայտվել էր մեկ դերբայով (գտնված), ապա երկրորդ և երրորդ

նախադասություններում՝ դերբայական դարձվածներով (բակից գտնված և

եկեղեցու բակից գտնված)։ Անկախ դերբայն իր լրացման կամ լրացումների, ինչպես նաև լրացմանլրացումների հետ (եթե դրանք կան) կազմում է կապակցություն, որը կոչվում է դերբայականդարձված։ Օրինակ՝ վազել բային կարող ենք

կապակցել լրացումներ, դրանց էլ՝ լրացման լրացումներ, ինչպես՝ արագ վազել,

արագ վազելիս, արագ վազելով, շատ արագ վազելիս և այլն։ Սրանք դերբայական

դարձվածներ են։ Ըստ կետադրման առանձնահատկության՝ դերբայական դարձվածները լինում ենտրոհվող և չտրոհվող։ Տրոհվում են անորոշ դերբայի գործիական հոլովով և հարակատար դերբայովարտահայտված գերադաս անդամ ունեցող դերբայական դարձվածները, օրինակ՝ Լսելով զանգիձայնը՝ աղջիկը

ելավ լսարանից։ Աղջիկը, լսելով զանգի ձայնը, ելավ լսարանից։ Աղջիկը ելավ

լսարանից՝ լսելով զանգի ձայնը։ Սեղանի մոտ նստած՝ նա հայացքը հառել էր

հեռուստացույցին։ Երեխան, խաղալիքն ամուր բռնած, վազեց տուն։ Ինչպես

տեսնում ենք, նախադաս և վերջադաս դերբայական դարձվածները տրոհվում են

բութով, իսկ միջադասները՝ ստորակետերով։ Հարակատար դերբայով դարձվածները չեն տրոհվումեթե նախադաս որոշիչներ են, օրինակ՝ Սեղանին դրված

արձանիկը գեղեցիկ էր։ Նա վերցրեց փայտից պատրաստված շրջանակը և դրեց

արկղի մեջ։ Բարդ նախադասության մեջ դերբայական դարձվածի դիրքը որոշվում է ըստ այնբաղադրիչի, որում նա գտնվում է, օրինակ՝ Նա հեռացավ՝ բոլորին հրաժեշտ տալով, և նրան այլևս ոչոք չտեսավ նախադասության մեջ բոլորին

հրաժեշտ տալով դերբայական դարձվածը վերջադաս է և տրոհվել է բութով,

քանի որ այն գտնվում է առաջին բաղադրիչ նախադասության վերջում։

1.Հակիրճ-Երկար

Յուրային-Օտար

Բանիմաց-Անտեղյակ

Պարտադիր-Կամավոր

Օրինաչափ-Անկանոն

Սակավ-Բազում

Հնաոճ

Փառահեղ

2.Հաճելի -Անդուր

Տևական-Կարճատև

Նենգ-Ազնիվ

Դեռահաս-Տարեց

Մշակովի-Խոպան

Հնազանդ-Ըմբոստ

Պերճ

Արևկող

3.Անպտուղ-Բարունակ

Տմարդի-Վեհանձն

Գոգավոր-Ուռուցիկ

Գիտուն-Իմաստակ

Տարաբախտ-Երջանիկ

Մռայլ-Պայծառ

Քմահաճ

Կակուղ

4.Զառամյալ-Դեռատի

Գաճաճ-Աժդահա

Բնական-Արհեստական

Հնազանդ-Կամակոր

Շատախոս-Լռակյաց

Տարանջատ-Միաբան

Ակնաշող

Արնաքամ

Եռանդամ

Կամային

Անվարժ-Հմուտ

Ամբարտավան

Գլխավոր

Թուլամորթ

Ուրախ-Տրտում

Գթառատ-Անսիրտ

Հոնեղ

Համեստ

Անէական

Դասարանական աշխատանք

Առաձնացնել և կողք կողքի գրել իմաստով իրար հակառակ (հականիշ ) բառերը (ընդհամենը 6 զույգ)

6. 

բուրավետ-գարշահոտ

 զառամյալ-դեռատի 

ապառիկ-կանխիկ

 վախկոտ-խիզախ

 պինդ-փխրուն

խոսուն-մունջ

7.

հերքում-հաստատում

թախիծ-բերկրանք

կորուստ-ձեռքբերում

միացում-անջատում

 վայրէջք-վերելք

մուտք-ելք,

8. 

վաղեմի-նոր

հեռավոր-մերձավոր

դատարկ- լեփ-լեցուն

կորովի-անզոր

 զարդարուն-անպաճույճ

գեղանի-տգեղ

9.

պղտոր-ականակիտ

մեծամիտ-համեստ

փորձառու-անվարժ

փութկոտ-ծանրաշարժ

սեղմ-ծավալուն,

համերաշխ-պառակտված

10

անուժ – զորեղ

զարդարուն – անպաճույճ

փափուկ – կարծր

Իրազեկ – անտեղյակ

ձեռնտու – անշահավետ

հակիրճ – ընդարձակ

11

վաստակել – վատնել

հեկեկալ – ծիծաղել

Ջլատել – համախմբել

ձգտել – խուսափել

արտաքսել – հյուրընկալել

պարսավել – դրվատել

12. Ուղղագիծ-Բեկբեկուն

Անշուք-Գարդարուն

Անտեղի-Պատշաճ

Ստորին -Գերագույն

Ջինջ-Պղտոր

Ծույլ-Ջանասեր

13.Անցողիկ-Հավիտենական

Ուղղակի-Կողմնակի

Դանդաղկոտ-Դյուրաշարժ

Անփորձ-Վարժ

Անբասիր- Արատավոր

Սիրալիր-Անբարեհամբույր

14.Խաղաղ-Վրդովված

Ազնիվ-Նենգ

Ծածուկ-Բացահայտ

Սառը-Ջերմ

Խոնավ-Չոր

Երբեք-Միշտ

Դասարանական աշխատանք

Միջօրե էր, աներևակայելի շոգ։Վարդկեսը, որ երկար տարիներ չէր եղել հայրենիգյուղում, նորեկի անհագուրդ հետաքրքրությամբ զբոսնում էր հարազատ վայրերում։Վերելքներով ու վայրէջքներով ելևէջող ճանապարհը ծանոթ էր նրան։ Ահա  երփներանգդաշտերը, ուր արածում են գոմեշների նախիրները, Սևան ՀԷԿ-ը, որ էլեկտրաէներգիա էմատակարարում շրջակա գյուղերին։

Լսվում է ծաղիկների առեջներից նեկտար հավաքող մեղուննհրի բզզոցը։ Ճանապարհիցաջ գետեզրի հնէաբաններ են աշխատում որոնք մանրեաբանի բծախնդրությամբ զննումեն ինչ-որ պեղված բեկումներ։

   Առօրեական հոքսերով կարևով և անէական հարցերով տարված տաս սարի չէրայցելել մաքրության բնօրանը և այժմ դողերոցքով բռնվածի պես տենդագին դիտում էրշուրջ բոլորը։Երբևէ մտածե՞լ էր թե այսքան աներգբայորեն կապված է հայրենի գյուղին, երբևից է անդրադարձե՞լ էր թե որքան ձգող է ծննդավայրը։ 

  Ինչև է, կտրելով բազմերանգ ծաղիկներով պատված բլրակը հասավ արգավանդանդաստաներին։

Design a site like this with WordPress.com
Get started