Նախագծի նպատակ է Հասկանալ, թե ինչպես են վոլտաչափով և ամպերաչափով հավաքում էլէկտրական շղթա։
Մենք իրականացրեցինք մի քանի փորձ։Սկզբում հաղորդալարերով միացրեցինք մարտկոցը, բանալին, սպառիչը, որի ժամանակ լույս միացավ։ Ամպերաչափով չափեցինք հոսանքի ուժը շղթայում և վոլտաչափով լարումը։ Ամպերաչափ հոսանքի ուժ -0,3 Ա վոլտաչափ լարում -3 Վ։
Դասի կազմակերպումը և խորհրդատվությունը դասացուցակով« Microsoft Teams հարթակում։
Էլեկտրական հոսանքի ազդեցությունները կարող են լինել թույլ կամ ուժեղ, ունենալ իրենց քանակական բնութագիրը:
Էլեկտրական հոսանքը քանակապես բնութագրող ֆիզիկական մեծությունը կոչվում է հոսանքի ուժ:Հոսանքի ուժը ցույց է տալիս հողորդիչի լայնական հատույթով մեկ վայրկյանի ընթացքում անցնող լիցքի քանակը:Եթե կամայական հավասար ժամանակներում հաղորդչի լայնական հատույթով անցնում են լիցքի նույն քանակը, ապա ադպիսի հոսանքն անվանում են հաստատուն հոսանք:
Հաստատուն հոսանքի ուժը նշանակում են I տառով:Հաստատուն հոսանքի ուժը դրական սկալյար մեծություն է, որը հավասար է հաղորդչի լայնական հատույթով հոսանքի ուղղությամբ t ժամանակում անցած q լիցքի հարաբերությանը այդ ժամանակին:
I=q/t, Միավորների միջազգային համակարգում հոսանքի ուժի միավորը կոչվում է ամպեր(Ա), ի պատիվ ֆրանսիացի ֆիզիկոս Անդրե Ամպերի (1775-1836թ.):
Հոսանքի ուժի միջոցով, եթե այն հայտնի է, կարելի է որոշել t ժամանակում հաղորդիչով անցնող լիցքի մեծությունը. q=I⋅t։
Մեկ կուլոնն այն լիցքն է, որն անցնում է հաղորդչի լայնական հատույթով 1 վայրկյանում, երբ հոսանքի ուժը հաղորդչում 1Ա է:
Հոսանքի ուժը չափում են հատուկ սարքի՝ ամպերաչափի միջոցով:
Ամպերաչափի պայմանական նշանն է`
Ամպերաչափը միացնում են հաջորդաբար էլեկտրական շղթայի այն բաղադրիչին, որի հոսանքի ուժը պետք է չափեն:
Ամպերաչափի «+» սեղմակը անհրաժեշտ է միացնել այն հաղորդալարի հետ, որը գալիս է հոսանքի աղբյուրի դրական բևեռից, իսկ «−» նշանով սեղմակը՝ այն հաղորդալարի հետ, որը գալիս է բացասական բևեռից:
Թեմատիկ հարցեր և խնդիրներ՝
1․ Որքա՞ն է նկարում պատկերված ամպերաչափի չափման սահմանը:
Ամպերաչափի չափման սահմանը մինչև 100Ա է։
2․ Հաշվեք կայծակի տևողությունը, եթե 18000Ա հոսանքի ուժի դեպքում կայծակի խողովակի ընդլայնական հատույթով անցնում է 40 Կլ լիցք:
I=18000A q=40Կլ t=?
I=q/t => t=q/I=40/18000=0.002
3․ Որոշեք էլեկտրական սարքում հոսանքի ուժը, եթե 5 րոպեում նրանով անցել է 400 Կլ լիցք:
I=? Q=400Կլ t=5
I=q/t=400/5=80A
4․ Որքա՞ն ժամանակում շիկացման թելիկով կտեղափոխվի 48 Կլ լիցք, եթե հոսանքի ուժը նրանում 1.5 Ա է:
I=1.5A q=48 Կլ t=?
t=I/q=48/1.5=32
5․ Ի՞նչ սարքերից է կազմված նկարում պատկերված էլեկտրական շղթան:
Այս նկարում պատկերված է ամպերաչափ, սպառիչ և մարտկոց։
6․ 40 վայրկյանում քանի՞ էլեկտրոն կանցնի վոլֆրամե հաղորդալարի լայնական հատույթով, եթե նրանում հոսանքի ուժը 4.8 Ա է:
Հաղորդիչներում լիցքավորված մասնիկները՝ մետաղներում էլեկտրոնները, էլեկտրոլիտներում` իոնները, կարող են ազատորեն տեղափոխվել մարմնի մի մասից մյուսը: Այդ լիցքավորված մասնիկներին անվանում են ազատ լիցքակիրներ: Էլեկտրական դաշտի բացակայության դեպքում ազատ լիցքակիրները հաղորդիչում կատարում են քաոսային (ջերմային) շարժում, ուստի կամայական ուղղությամբ նրանք տեղափոխում են նույն քանակի լիցքեր: Էլեկտրական դաշտի առկայության դեպքում, նրա ազդեցության տակ, ազատ լիցքակիրները ջերմային շարժման հետ մեկտեղ կատարում են նաև ուղղորդված շարժում և այդ ուղղությամբ ավելի շատ լիցք տեղափոխվում:
Լիցքավորված մասնիկների ուղղորդված շարժումն անվանում են էլեկտրական հոսանք:
Նյութի մեջ էլեկտրական հոսանքի գոյության համար անհրաժեշտ են`
1.ազատ լիցքակիրներ, որոնք կարող են ազատ տեղաշարժվել մարմնի ողջ ծավալով,
2.էլեկտրական դաշտ, որը էլեկտրական ուժով կազդի ազատ լիցքակիրների վրա և կստիպի շարժվել որոշակի ուղղությամբ:
Էլեկտրական հոսանքն ունի ուղղություն: Պայմանականորեն, որպես հոսանքի ուղղություն համարել են այն ուղղությունը, որով շարժվում են դրական լիցքավորված մասնիկները:
Մետաղներում ազատ լիցքակիրները բացասական լիցք ունեցող մասնիկներն են՝ էլեկտրոնները, հետևաբար մետաղում հոսանքի ուղղությունը հակադիր է նրանց ուղղորդված շարժման ուղղությանը:
Էլեկտրոլիտներում հոսանքի ուղղությունը համընկնում է դրական իոնների և հակառակ է՝ բացասական իոնների ուղղորդված շարժման ուղղությանը: Հաղորդիչներում շարժվող ազատ լիցքակիրներն անհնար է տեսնել: Հետևաբար, հոսանքը հայտնաբերվում է իր ազդեցություններով, որոնք չորսն են.
1. Ջերմային՝ հոսանքի անցնելու ժամանակ հաղորդիչը տաքնում է:
2.Քիմիական՝ էլեկտրոլիտներով՝ աղերի, թթուների, հիմքերի լուծույթներով հոսաքնի անցնելու ժամանակ տեղի է ունենում նյութի քիմիական բաղադրության փոփոխություն, առաջում է նստվածք և մաքուր մետաղներ:
3.Մագնիսական՝ հաղորդիչը, որի միջով հոսանք է անցնում ձեռք է բերում մագնիսի հատկություններ և սկսում է դեպի իրեն ձգել երկաթյա առարկաներ, ազդում է մագնիսական սլաքի վրա:
4.Կենսաբանական՝ կենդանի մարմնով անցնելու դեպքում հոսանքն առաջացնում է մկանային կծկում, արագացնում է արյան հոսքը անոթներով և նյութափոխանակությունը՝ հյուսվածքներում:
ՀԱՐՑԵՐ ԵՎ ԱՌԱՋԱԴՐԱՆՔՆԵՐ
Փորձը ցույց է տալիս, որ էլեկտրական հոսանքի բոլոր ազդեցություններից միայն մագնիսականն է, որ դրսևորվում է միշտ.
Տնային առաջադրանք՝ դաս 6 և 7։ Պատասխանել դասգրքի էջ 24-ի 1-5 հարցերին։
Ո՞ր լիցքերին են անվանում ազատ։ Որո՞նք են ազատ լիցքակիրները՝ ա․ մետաղներում, բ․ էլեկտրոլիտներում։
Հաղորդիչներում լիցքավորված մասնիկները՝ մետաղներում էլեկտրոնները, էլեկտրոլիտներում` իոնները, կարող են ազատորեն տեղափոխվել մարմնի մի մասից մյուսը: Այդ լիցքավորված մասնիկներին անվանում են ազատ լիցքակիրներ:
2. Ի՞նչ է էլեկտրական հոսանքը։
Լիցքավորված մասնիկների ուղղորդված շարժումն անվանում են էլեկտրական հոսանք:
3. Բացատրեք, թե 13-րդ նկարում պատկերված փորձում ինչպե՞ս է լիցքավորվում Բ էլեկտրացույցը։ Ինչու՞ է մետաղալարում ծագող էլեկտրական հոսանքը կարճատև։
4. Ի՞նչ լիցքակիրների ուղղորդված շարժմամբ է պայմանավորված լուսադիոդի լուսարձակումը։
Դրական լիցքակիրների ուղղորդված շարժմամբ ։
5. Ինչպե՞ս է ընտրվում էլեկտրական հոսանքի ուղղությունը։
2. Եթե լիցքավորված մարմինը ձգվում է դեպի մետաքսով շփվաց ապակե ձողը, ապա այն լիցքավորված է
բացասական լիցքով
Նկար 24-ում պատկերված են 3 զուգ գնդիկներ։Որ զույգի գնդիկներն ունեն
3.առաջին զույգ գնդիկները լիցքավորված չեն
4.երկրորդ զույգ գնդիկներն ունեն նույնանուն լիցքեր
5.երրորդ զույգ գնդիկներն ունեն տարանուն լիցքեր
6.Ա էլեկտրացույցը լիցքավբրված է իսկ Բ-ն ոչ։Ինչպիսի ապակե, էբոնիտե , պղնձե թե պլաստմասե ձողով պետք է միացնել էլեկտրացույցերը որպեսզի երկուսնել լինեն լիցքավորված.
Պղնձե
7.Ա լիցքավորված գունդը ինչպիսի ուժերով է ազդում Բ և Գ գնդիկների վրա։Բ և Գ գնդիկները ունեն հավասար լիցքեր , իսկ. I1 <I
Բ-ի վրա ավելի ծեծ ուժով։
Տարբերակ 3 էջ 56
1 Թվարկած մասնիկներից որոնք են լիցքավորված
Էլեկտրոնը լիցքավորված է բացասական լիցքով
պրոտոնը լիցքավորված է դրական լիցքով
նեյտրոնը չունի լիցք
2. Պրոտոնի զանգվածը մի քիչ փոքր է նեյտրոնի զանգվածից ։
3.Պրոտոնի զանգվածը 1840 անգամ մեծ է էլեկտրոնի զանգվածից։
4.Որն է տվյալ քիմիական տարրի գլխավոր բնութագիրը.
միջուկում պրոտոնների և նեյտրոնների թիվը։
5.Նկարում պատկերված է հելիումի ատոմը ։Լիցքավորված է այդ ատոմը?
Լիցքավորված է դրական լիցքով
6.Ուրանի ատոմը պարունակում է 92 պրոտոն և 91 էլեկտրոն։Լիցքավորված է այդ ատոմը?
Լիցքավորված է դրական լիցքով
7. Ազոտի ատոմի միջուկում կա 14 մասնիկ։Նրանցից 7-ը պրոտոն է։Քանի նեյտրոն կա միջուկում։ Քանի՞ էլեկտրոն ունի էլեկտրաչեզոք ազոտի ատոմը։
10.Պլաստմասե քանոնը և բամբակը ունենումմեն նույն լիցքերը և վանում իրար։
11. Կա 11 պրոտոն և էլեկտրոն
12.պատկերված է հելիում տարրը
13.
14.Երկրորդ զույգը
15.Այո
16. ա և բ էլեկտրացույցերը չեն լիցքավորվի
17.Այո
18.Գնդիկը լիցքավորված չէ կամ նաև լիցքավորված է (բացասական լիցքով)
19.Նկարում պատկերված է 2 էլեկտրացույց որոնցից 1-ը լիցքավորված է մյուսը չէ , բայց նրանք միացած են ձողով , ուրեմն ձողը ապակուց է։
20.Ոչ
21 պետք է ուղղակի մարմինը հպել էլեկտրացույցին.
22.
․Ինչի՞ համար են օգտագործվում էլեկտրաչափերն ու էլեկտրացույցերը£
Էլեկտրացույցը դա սարք է որի միջոցով չափում են մարմնի էլեկրական լիցքը։
2.Ձեռքի տակ ունենալով լիցքավորված էլեկտրաչափ և տարբեր նյութերից առարկաներ։
Բերե°ք հաղորդիչների օրինակներ։
Հաղորդիչներ են ՝ ջուրը, մետաղները ,աղերի ու թթուների ջրային լուծույթը,նաև մարդու մարմինը
Ո՞ր նյութերն են կոչվում դիէլեկտրիկներ (մեկուսիչներ), բերե°ք օրինակներ
Դիէլեկտրիկ նյութերը էլեկտրական հոսանքի վատ հաղորդիչներ են։Օրինակ՝ պոլիեթիլեն,մարմարը,սաթը,փայլարը,քվարցային ապակին, օդը և այլն։
Նկարագրե°ք լիցքը կիսելու հնարավորություն տվող փորձ։
Վերցնեն 2 էլեկտրացույց, առաջինը լիցքավորենք.Եթե այդ երկու էլեկտրացուցերը միացնենք իրար մետաղաձողի միջոցով, առաջինի լիցքը կանցնի եկրորդին։
Կարելի՞ է արդյոք լիցքն անվերջ փոքրացնել։
Հնարավոր չէ անվերջ փոքրացնել.
Ի՞նչ է հողակցումը, ի՞նչ հատկության վրա է հիմնված։
Էլեկտրական հողանցումը դա էլեկտրական լիցքի հաղորդումն է երկրագնդին ։Հիմնված է հետևյալ հատկության վրա- ինչքանմեծէայնմարմինըորինլիցքենտալիսայնքանլիցքիմեծբաժինէանցնումնրան-։
Ո՞ր լիցքն են անվանում տարրական։
Գոյություն ունի լիցքի նվազագույն քանակ որը կոչվում է տարրական լիցք
Ո՞վ և ե՞րբ է հայտնագործել էլեկտրոնը։
Ջոզեֆ Ջոն Թոմսոնն է հայտնաբերել էլեկտրոնը(1897) և 1898 թ. որոշել դրա լիցքը։Նա ծնվել է 1865-ին ,եղել է ֆիզիկոս ։
Ի՞նչ լիցքով է լիցքավորված էլեկտրոնը;
Էլեկտրոնը լիցքավորված է բացասական լիցքով։
Ատոմի ներսում ինչի՞ շուրջն են պտտվում էլեկտրոնները։
Էլեկտրոնները պտտվում են միջուկի շուրջը որը լիցքավորված է դրական լիցքով
Ի՞նչ լիցքով է լիցքավորված ատոմի միջուկը։
Միջուկը լիցքավորված է դրական լիցքով
Ապացուցե°ք, որ ամբողջական ատոմը չեզոք է։
Եթե էլեկտրոնների ընդհանուր լիցքին գումարենք միջուկի լիցքը ՝կստանանք 0 որնել ապացուցում է որ ատոմը չեզոք է։
Միմյանցից ինչո՞վ են տարբերվում ալֆա, բետա և գամմա ճառագայթումները։
Բերե°ք ռադիոակտիվ նյութերի օրինակներ
Օրինակ Ուրանը
Ռեզերֆորդի գիտափորձերում ինչու՞ ալֆա մասնիկների մեծ մասը գործնականում անարգել սլացավ թիթեղի միջով։
Քիմիական տարբեր տարրերի ատոմներն ինչո՞վ են տարբերվում միմյանցից։
Ատոմները տարբերվում են իրենց միջուկի լիցքով, պրոտոնների, նեյտրոնների և էլեկտրոնների քանակով։
Իրենցից ի՞նչ են ներկայացնում դրական ու բացասական իոնները։
Իոնները էլեկտրականապես լիցքավորված մասնիկներ են, որոնք առաջանում են, երբ ատոմները կամ ատոմների խմբերը լիցքավորված այլ մասնիկներ են ձեռք բերում կամ կորցնում:։
Ի՞նչ է էլեկտրական դաշտը։
Էլեկտրական դաշտը, դա մատերիայի հատուկ տեսակ է, որը գոյություն ունի ցանկացած լիցքավորված մարմնի շուրջ:
Ի՞նչ են նշում էլեկտրական դաշտի ուժագծերը։
Էլեկտրական դաշտի ուժագծերն այն գծերն են, որոնք ցույց են տալիս դրական լիցքավորված մասնիկի վրա ազդող ուժի ուղղությունն այդ դաշտում:
Ես շատ եմ սիրում տիեզերքը , որովհետև այն շատ գեղեցիկ է և կախարդական գույներ ունի։Ես նաև 8 տարեկանում շատ եմ երազել դառնալ տիեզերագնաց որպեսզի տեսնեմ այն։
Ինչպես է առաջացել ՏԻԵԶԵՐՔԸ
Մեզ շրջապատող անսահման նյութական աշխարհը կոչվում է Տիեզերք:Տիեզերքում կան աստղեր, մոլորակներ, գալակտիկաներ, արբանյակներ և այլն ։
13.700.000.000 (13 միլիարդ 700 միլիոն )տարիներ առաջ տիեզերքը շատ փոքր էր՝ ատոմի չափ և շատ տաք ։Որոշակի ժամանակ անց այն պայթում է և մոտավորապես միլարդ վարկյանում այն վերածվում է մեծ ,անվերջ տիեզերքի։Մեր տիեզերքը առաջացել է սև անցքի մեջ և գիտնակաները մտածում են որ մինչ տիեզերքի ստեղծվելը էլի տիեզերք է եղել։
Ինչպես են առաջացել աստղերը
Աստղեր առաջանում են ամեն օր և ամեն վարկյան, որոնք բաղկացած են տիեզերական փոշուց,ջրածնից և հելիումից ։Աստերի ջերմաստիճանը մոտ -263 °C է։Գոյացության կենտրոնում գազը սեղմվում, դառնում է ավելի տաք, և, ի վերջո նրա ջերմաստիճանն ու ճնշումն այքնան են մեծանում, որ սկսվում է միջուկային սինթեզը իսկ սինթեզի սկիզբը համարվում է նոր աստղի ծնունդը:
Հմմ… եթե աստղը խոշորանում է երբ այն մեռնում է, ապա…(ինչպես գիտենք արևը նույնպես աստղ է)…ապա երբ Արևը մեռնի, այն կխոշորանա…և արեգակնային համակարգի սկզբի 3 մոլորակները (Մերկուրի, Վեներա, Երկիր)կվոչնչանան ,մտնելով Արևի մեջ!
Գալակտիկա
Գալակտիկաները բաղկացած են աստղերից, աստղակույտերից ,մութ նյութից, մոլորակներից և այլն։
Արեգակնային համակարգը գտնվում է Milky Way գալակտիկայում( հայերեն կոչվում է Ծիր կաթին)։
Արեգակնային համակարգ
Արեգակնային համակարգը համակարգ է որի մեջ մտում է Արեգակը և 9 մոլորակները՝Մերկուրի , Վեներա, Երկիր,Մարս, Յուպիտեր, Սատուրն, Ուրան , Նեպտուն,Պլուտո, սակայն 2006 թ-ին Պլուտոն համարվեց թզուկ մոլորակ։Վերջին 4 մոլորակները (Յուպիտեր, Սատուրն, Ուրան , Նեպտուն) գազային մոլորակներ են և ավելի թեթև են քան մնացած 4-ը։
Արեգակնային համակարգում կա մի քանի միլիարդ գիսավորներ որոնք հեռու են Նեպտունից և պտտվում են Արեգակի շուրջը։Գիսավորները հազմված են փոշու ու սառցաբեկորների խառնուրդից, և այդ պատճառով նրանց անվանում են կեղտոտ ձնագունդ։
Երկնաքարերը ,դրանք քարե ժայռեր են որոնք նաև կարող են լինել լեռներից մեծ։Դրանք պտտվում են Արևի շուրջ մի գոտում՝Մարսի ու Յուպիտերի մեջտեղ ։
Տարիներ առաջ մարդիկ մտածում էին ասուպները ընգնող աստղեր են , բայց իրականում ոչ, դրանք ուղղակի քարի կամ մետաղի կտորներ են ,որոնք կարող են մեծ արագությամբ մտնել մթնոլորտ ,վառվել և պայթել։
Արբանյակներ
Տիեզերքում կան արհեստական և բնական արբանյակներ։
Բնական արբանյակը դա մարմին է որը պտտվում է ուրիշ այլ մարմնի շուրջը(օրինակ մոլորակի)։Այդ արբանյակներից է մեր Լուսինը
Մերկուրի-չունի
Վեներա-չունի
Երկիր -ունի(Լուսին)
Մարս-ունի(2 արբանյակ՝Ֆոբոս և Դեյմոս )
Յուպիտեր-ունի (սակայն 60-ից ավել)
Սատուրն-ունի(62 արբանյակ)
Ուրան-ունի(25-ից ավել)
Նեպտուն-ունի (13 արբանյակ)
Արհեստական արբանյակների յուրաքանչյուր իր տեսակ իր խնդիրն ունի, մեկը հետևում է եղանակին, մյուսը երկրին իսկ երրորդը տիեզերքն է ուսումնասիրում։
Դրանցից է Մարսի արբանյակը, որին ուղղարկել են կյանք որոնելու համար, հենց Մարսի վրա։
1.Մարմինների որ հատկությունն է բնութագրում տեսակարար ջերմունակությունը:
Այն ֆիզիկական մեծություն է , որըցույց է տալիս մարմնի ստացած ΔQ անվերջ փոքր ջերմաքանակի հարաբերությունը ջերմաստիճանի ΔT համապատասխան աճին։ Սովորաբար նշանակվում է C տառով:
2. Որ ֆիզիկական մեծությունն են անվանում ( նյութի) տեսակարար ջերմունակություն:
Այն ֆիզիկական մեծությունը, որը ցույց է տալիս, թե որքան ջերմաքանակ է անհրաժեշտ նյութի 1 կգ-ը 1°-ով տաքացնելու համար, կոչվում է այդ նյութի տեսակարար ջերմունակություն:
3. Ինչ է ցույց տալիս տեսակարար ջերմունակությունը:
Այն ֆիզիկական մեծությունը, որը ցույց է տալիս, թե որքան ջերմաքանակ է անհրաժեշտ նյութի 1 կգ-ը 1°-ով տաքացնելու համար, կոչվում է այդ նյութի տեսակարար ջերմունակություն:
4. Ինչ միավորով է չափվում տեսակարար ջերմունակությունը:
1Ջ
5. Գրել տեսակարար ջերմունակությունը սահմանող բանաձևը:
c=Q/m(t1-t2)
6. Ինչու մեծ լճերի, ծովերի առափնյա վայրերում եղանակը մեղմ է:
Որովհետև լճերը և ծովերը սառչում և տաքանում են դանդաղ։
7. Ինչ բանաձևով են որոշում տաքանալիս մարմնի ստացած ջերմաքանակը: Իսկ սառչեիս մարմնի տված ջերմաքանակը:
Տաքացնելիս՝ Q1=cm1(t-t1)
սառչեիս ՝Q2=cm2(t-t2)
8. Ձևակերպեք ջերմափոխանակման օրենքը:
Եթե ջերմափողունակությանը մասնակցող մարմինների համակարգը մեկուսացված է արտաքին միջավայրից ,ապա դա նշանակում է, որ այդ մարմինների ջերմությունը ինչ-որ ժամանակ հետո կհավասարվեն: Այդ ընթացքում տաք մարմինների տված Q1ջերմաքանակի և սառը մարմինների ստացած Q2 ջերմաքանակի գումարը զրո է: