Month: November 2019

• բացատրիր բառերը — վշտալից, բխել, համակվել, գգվել, անհուն, անհագ, պարփակված, խոռոչ, թոթվել, ննջել, հեգնորեն, սոսկում, հոռետես, ռամիկ, պապակվել, ոստյուն, բաբախել:
• երբեք չէի ցանկանա վանդակ մտնել, նույնիսկ եթե ինձ թագավորություն տային այնտեղ…  ինչպե՞ս կմեկնաբանես այս միտքը: Ի՞նչը կարող է քեզ համար վանդակ լինել (ստեղծագործական աշխատանք):
• Ճնճղուկը եթե մարդ լիներ, ինչպիսի՞ն կլիներ: Իսկ արու դեղձանի՞կը:
• Դու ո՞ր ճանապարհը կընտրեիր, ինչու՞:

վշտալից-մեծ վիշտ ունեցող,

բխել-դուրս գալ,

համակվել-պարուրվել ողողվել,

գգվել-սիրով ու քնքշությամբ գրկել ու շոյել,

անհուն-հատակ չունեցող,

անհագ-անկուշտ,

պարփակված-շրջափակված,

խոռոչ-փոս ընկած տեղ,

թոթվել-թափ տալ,

ննջել- քնել, հեգնորեն-,

սոսկում-Սարսափել,

հոռետես-ամեն բան մռայլ վատ գույներով տեսնող,

ռամիկ-աշխատավորական խավերին պատկանող մարդ, պապակվել-,

ոստյուն-ցատկել, բաբախել- խփել:

վանդակը այն միջավայրն է որտեղ մարդը չի կադող ապրել ,լինել ինքնիրենով և ազատ ստեղծագործել։Օրինակ իմ նախկին դպրոցը։

եթե ճնճղուկը մարդ լիներ ապա նա կլիներ ազատություն տեսած մարդ և հզոր իսկ արու դեղձանիկը տխուր և վախկոտ:

Ես կնտրեի ազատությունը…

• 

• 

• 

• 

Գուրգեն Մահարին «Ծաղկած փշալարեր» վիպակում պատմում է աքսորի տարիների սիբիրյան տպավորությունների մասին։գրում է, թե ինչպես են անհիմն մեղադրանքով իրեն ձերբակալել, իբր թե մասնակցություն է ունեցել խորհրդային իշխանության դեմ գործող նացիոնալիստական կուսակցության մեջ: Ապա բանտից բանտ են տեղափոխել Երևանում, իսկ հետո Ռուսաստանի սիբիրյան ճամբարներ, մինչև հիմնական թողել են սիբիրյան այն բրուտանոցում, որտեղ տեղ էին գտել նաև Աճեմյանի ճակատագրին արժանացած մյուս կերպարները:
Բրուտանոցում սկզբում միայն տղամարդիկ էին։Հետո առաջին անգամ կնոջ բերեցին ՝գերմանուհու ,որին մեղադրում էին լրտեսության մեջ, այնինչ նա ընդամենը այցելել էր Գերմանիա և վերադարձել ԽՍՀՄ: Շատ չանցած ճամբարում կանանց մի խումբ բերեցին որից հետո էլ սկսեցին սիրային հարաբերություններ կալանավորների ու կանանց միջև։Շարթի և Մամոյի հարաբերությունն առաջիններից չէր, սակայն ավարտվեց մյուսների նման տխուր ձևով: Կոմիսիայի ստուգումների ժամանակ պարզվեց, որ Շարթը հղի է և նրան ուղարկեցին առաջին ճամբար, որտեղ հիվանդանոց կար: Կալանավոր մայրերն այդ հիվանդանոցում ծննդաբերում էին, և եթե երեխան ողջ էր մնում, նրան հանձնում էին հատուկ աշխատող ծեր կանանց խնամքին, իսկ մայրերին ուղարկում էին մի այլ ճամբար, որպեսզի երեխայի հորն էլ չհանդիպի: 

Վիպակում հատուկ տեղ են գրավում հայ կալանավորները: Նրանցից են Աշոտ Դայինը, կերպար Մեսրոպ Ուզունյանը,Ջինգաևը՝Չդիմանալով անտառի ծանր գործին, նա կացնով կտրեց իր մի ձեռքի մատները, որպեսզի ազատվի այդ տանջանքից: Դրա հետևանքով բոլորն սկսեցին հերթով իրենց խոշտանգել ծանր գործերից խուսափելու համար և արդյունքում նոր օրենք սահմանվեց՝ այդպիսիներին մահապատժի ենթարկելու մասին:
Մի խոսքով՝ անմեղ մարդիկ իզուր ձերբակալվել էին անիմաստ մեղադրանքներով ու անտեղի տանջվում էին Սիբիրում։

• աշխատանք բառարանով — անոսր-Ոչ խիտ, վսեմություն-Բարձրաստիճան անձանց մակդիր:, քամահրել-բանի տեղ չդնել, տիղմ-Հանքային կամ օրգանական նյութերից առաջացած կպչուն նստվածք ջրերի հատակին կամ ճահիճներում, ճիրան-մագիլ, լերկ-անմազ, անվրդով-Չհուզված, անխռով, խաղաղ, լայնատարած-Լայնորեն տարածվող, հափրացնել-Կշտացնել, լեշացած-սատկած։
• ամեն լեռ չի տեսնում անդունդ, մեծությունը չի իմանում, թե ի՞նչ է նյութում իր դեմ չնչինությունը, աղավնին չի հավատում օձի գոյությանը — առանձնացրու՛ հականիշ զույգերը․ հականիշների օգնությամբ ի՞նչ է ասում հեղինակը, համաձայնիր կամ հերքիր՝ քո փորձից ելնելով։ Լեռ-անդունդ,մեծությունը–չնչինությունը, աղավնի–օձ:
• երբ մտածեց ստամոքսը կշտացնելու համար թևերը ծալել — ի՞նչ է նշանակում թևերը ծալել, ինչու՞ է այն վտանգավոր։Թևերը ծալել նշանակում է գործից հրաժարվել,անբանություն անել։
• Հեշտությամբ կշտանալը սկսեց մարել նրա մեջ բարձրերը թռնելու պահանջը — մեկնաբանի՛ր այս միտքը։
• Հեշտ ու դժվար ճանապարհները․․․ (ստեղծագործական աշխատանք):

I.Ընդգծիր ենթականերն ու ստորոգյալները, կետադրիր:

1. Լեռներում ծնված ջրերի տարիքն ու գույնը խեղդվում են ծովում:2. Երկնքում գզվռտվում են գորշ ամպեր ու ձորով փախչում է փշաքաղված գետը:3. Փողոցում մարդ չկար ,բոլորն աշխատանքի էին:4. Մի տեղ աշնան կանաչ արտեր էին, մի տեղ գարնան սև ցելեր (վարած հողեր):5. Նա ճակատս համբուրեց և ես նրա բարի աչքերում արցունքներ տեսա:6. Զրահապատ ձիերի սմբակները դոփում էին երկաթյա մուտքի առաջ և ավերից վերադարձող համհարզները (ծառաները)ճոճում էին նիզակները:7. Կտուրները ձմռանը ճկվում են ձյան ծանրության տակ գարնանը ծածկվում փարթամ կանաչով:8. Հայրիկս նայեց ինձ ես նրան ու նա բռնեց ձեռքս:..9. Մարգարն աշխատում էր և բերանի պատառը պահում թոռան համար:10. Արահետը վերջացավ և ձիերը կանգ առան:

Ընգծիր որոշիչը, կետադրիր:

1. Փոթորկված ծովի մեջտեղում նկարիչը պատկերել էր հսկայական առագաստանավի մի բեկոր որից կառչել էին մի քանի մարդ:

2. Երրորդը ճանապարհ ընկավ Թշվառը խեղճուկրակ ցնցոտիները հագին ճակատը վշտերով խոր-խոր ակոսած (փորած):

3. Բոլոր ընծաների փոխարեն վերցրեց մի սրվակ լցված արցունքով հառաչով ու քրտինքով:

4. Արդարությունը խորունկ տխուր հայացքով առանց կշեռքի ու սրի դուրս ելավ մի կույտ մաքուր ամպերի բացվածքից:

5. Ազատամարտիկները հուզմունքից խեղդվող արտասուքով ճմլված սրտով անհուն կսկիծով կանգնած էին խորանի առջև:

Ընդգծիր հատկացուցիչ-հատկացյալը, կետադրիր:

1. Խանութպանը սրբում էր ցուցափեղկի ցրտից սառած ապակիները:

2. Գինետան ճաշի գոլորշուց խունացած խոհանոցում ապստամբները կրակ էին վառել:

3. Դռնապանները առավոտյան մաքրում էին մայթերի մինչև գոտկատեղ հասնող ձյունը:

4. Մի րոպե անց փողոցի հրդեհից մոխիր դարձած կենտրոնում թնդանոթը որոտաց:

5. Բոլորի զարմանքից քարացած դեմքերին սառել էր մի հարց:

Գտիր բացահայտիչները, կետադրիր:
1. Բլուր-բլուր արշավում էին ամպերը որպես ուղտեր:

ամպերը ՝որպես ուղտեր,բլուր-բլուր արշավում էին

2. Փակ շուկան՝ Երևանի ամենահին կառույցներից մեկը դարձել է ժամանակակից առևտրի կենտրոն:

3. Գագիկը ՝նորեկ պատանին զարմացած շուրջն էր նայում:

4. Քույրը՝ Արաքսյան ,Աշոտին ՝եղբորը զայրացած բացատրում էր որ ծխել չի կարելի:

5. Գնացինք Արմավիր ՝աշխարհի ամենահին քաղաքներից մեկի Մեծամորի պատմության թանգարան:

Ընդգծիր որոշիչ-բառակապակցությունները. դրանք դարձրու որոշիչ-նախադասություն:

1. Բերդի գլխին նստած ամպը վարագույրի պես ետ էր քաշվում:

2. Ջրաղացը մանուկ օրերից մի հեքիաթ է պատմում՝ մանկության պես սիրուն:

3. Ես այդ թափածդ արցունքներից  ծնված Բողոքն եմ:

4. Կոպիտ գործվածքից կարված շապիկը հազիվ էր ծածկում թիկնեղ մարմինը:

5. Մոնակոյի հայտնի վայրերից է թանգարանը՝ օվկիանոսագիտությանը նվիրված:

Պարզ համառոտ և պարզ ընդարձակ նախադասություններ

Նախադասության մեջ թող միայն ամենակարևոր տեղեկություն հաղորդող բառերը:

1.  ես նշմարեցի:

2. ներկվել էին դեղձենիները:

3. աչքը կկշտանա:

4. ես ունեմ:

5. գլուխը դողում էր :

Անվանիր նախնական և վերջնական նախադասությունները:

Ինչպիսի, ում, որ, ինչը, ինչով, ինչից, ինչքան, ինչպես, երբ, որտեղ, ուր, ինչու հարցերինպատասխանող լրացումներ ավելացրու նախադասության գլխավոր անդամներին:

1. Կատուն բռնում է մկանը:

2. Սառը Քամին փչեց:

3. Դելֆինները լողում էին  ծովում:

4. Կանաչ Արահետը ձգվել էր:

5. Գետերը քանդում են տները:

Նկարագրիր նախնական և վերջնական նախադասությունների տարբերությունները:

Ընդգծիր ենթականերն ու ստորոգյալները:

1. դելֆինները հայտարարում են։

2. թույնը արժեքավոր է:

3. կոնստրուկտոր պատրաստել է:

4. բնակիչները խոսում են:

5. հասնում կանչերը:

Բաց թողած տեղերում դիր տրված ենթականերից մեկը՝ համաձայնեցնելով ստորոգյալիհետ:

1. Մի տան պատուհանից ճրագի սպիտակ շող երևաց:

2. Գարնան արևոտ օրեր ինձ հուշեցին, որ մայիսն է:

3. Քամին հալածեց մառախուղի թանձր քուլաները:

4. Ճապոնիայում թողարկվեցին ծայրին փոքրիկ լամպ ունեցողգրիչներ:

5. Դելֆինները բաց ակվարիումից դանդաղ լողացին դեպի ազատություն:

Քամին, օրեր, դելֆիններ, շող, գրիչներ

Հետևություն արա:

Գտիր համաձայնության սխալները:

• Մի մասը լռում (են)է:

• Երեմն ընկերոջ հետ (գնացին)գնաց:

• Ընդունվում (է)են պատվերներ:

• Ամեն մի զինվոր ու հրամանատար իրենց պարտքը պիտի (կատարեն)կատարի:

• Պահանջվում (է )ենվարորդներ:

Ընդգծիր ենթակաները, գտիր ենթակայի կետադրության սկզբունքները՝ վերլուծելովօրինակները:

• Արևը __մի քանի ամիս հորիզոնում չէր երևում:

• Արևը ___և լուսինը __մի քանի ամիս հորիզոնում չէին երևում:

• Արևը մի քանի ամիս հորիզոնում չէր երևում և խավարի մեջ էր պահում երկիրը:

• Արևը __մի քանի ամիս հորիզոնում չէր երևում, և բևեռային գիշերներ էին լինում:

Հետևություն արա:

Ընդգծիր ենթակաները, ըստ անհրաժեշտության կետադրիր:

• Լճում ձկների «տեսակները» շատացել են և կերի պակաս է նկատվում:

• Մեր Երկրին ինչ-որ Աստղակերպ կամ փոքր «մոլորակ» է ընդհարվել:

• «Չղջիկը »շատ նուրբ լսողություն ունի:

• Ամենուրեք բավականաչափ «կենդանիներ» կային և «մարդիկ »չէին մտածում դրանցվերանալու մասին:

• Ժամանակին «հսկաներ »են ապրել և այդ «ձորերը »նրանց համար «առուներ »են եղել:

• «Դու »քաջ ես ու անձնվեր և կարդարացնես մեր« հույսերը»:

• «Մեղուներն »ու «ճանճերը »այդ քիմիական միացությունից չափազանց ագրեսիվ ենդառնում:

• «Աշունը »շուկան լցրել է մրգերով և «անտառները »գույներով:

• Նավի հսկա սուր քիթը ճեղքում էր «ջուրը» և առաջ սլանում:

• «Վագրը» ծառի ետևից մռնչաց և «անտառը »սարսափեց:

Բոլոր գոյականները լրացնել բառ-որոշիչներով:

• Տղայի սխալ պահվածքը ուսուցիչներին դուր չէր գալիս:

• Արմենի նոր գիրքը կորավ:

• Խոհանոցում մայրը ճաշ էր եփում:

• Ընկերուհին հայտնեց լավ լուրը:

• Սենյակի պատից կախված էր գեղեցիկ նկար:

Բոլոր գոյականները լրացնել բառակապակցություն-որոշիչներով:

• Աշխարհը մարդուն սպառնում է աղետներով:

• Այցելուն կարծես թե ընտելացել էր տանը:

• Նա պարզ լսում էր երեխաների աղմուկը:

• Անդորրը տարածվել էր այգիների վրա:

• Ջրի մի կոհակ բարձրացավ քարի վրա:

Յուրաքանչյուր նախադասության մեջ որոշիչներից մեկը դարձրու ետադաս՝ուշադրություն դարձնելով կետադրությանը:

Բոլոր գոյականները լրացնել նախադասություն-որոշիչներով:

• Քամին հանդիսավոր խշխշացնում էր սաղարթները:

• Երկիրը հենվում է ոսկե գորտի վրա:

• Ծուխը խառնվել էր մշուշին:

• Գագաթը փայլում էր շողքերով:

• Դաշտի մեջ քարե երկու սյուն էր կանգնեցված:

Տրված որոշիչները գրիր որոշյալից (բառը, որին լրացնում է որոշիչը) առաջ և հետո. ուշադիր եղիր կետադրությանը:

• մի կին քաշում էր գանգակի պարանը: – անտառաբնակ բուի նման

• այդ ձայնը ուշքի բերեց նրան: – սրտաբուխ ու մտերիմ

• գազանիկը թաթեր ուներ: – երկար, բարակ ու ոսկրոտ մատներով

• աշունը շուկան լցրել է մրգերով: – ախորժելի, քաղցրահամ

• ես տեսնում եմ ծառը և թիրախը: – նրանից կախված

Կետադրել:

• Քայլում էր մի գեղեցիկ տիկին տակավին դեռատի քնքուշ նրբիրան:

• Սիրում եմ մեր երկինքը մուգ:

• Լեռան փեշին ապարանքն էր դարերի փոշին կամարներին դրած:

• Հացերի կողքին քնած էր հացթուխը ալյուրոտված ձեռքերը խմորոտ:

• Այդ առավոտ տեսածս առաջին բանը մեր ծիրանենին էր ծաղկազգեստ ու բուրող:

• Մայրամուտին ծովը շառագույն ու հանդարտ հանկարծ ալեկոծվեց:

• Ջրաղացը ծեր ու իմաստուն հեքիաթասաց լռել էր արդեն:

• Հավաքվածներին  մոտեցավ մի աղջիկ խուճապահար թռչունի նման:

• Զանգը որ կարկաչուն ու հստակ ձայնը գլուխն էր գցել բոլորին հավաքում էր եկեղեցում:

• Շրջակա դաշտը երփներանգ ծաղիկներով զարդարված քչքչան աղբյուրներըպաղպաջուն ու զուլալ ստեղծել էին եդեմական տեսարան: