September 29, 2020 – Էլիզա Այվազյան

Մայիսյան հերոսամարտ

Բրեստ-Լիտովսկի հաշտության բանակցությունների օրերին օսմանյան Թուրքերի օգտվելով իր հզոր դաշնակից Գերմանիայի աջակցությունից, ինչպես նաև Կովկասյան ճակատի կազմալուծումից, 1918 թվականի հունվարի 28-ին խախտելով Երզնկայ զինադադարը 1917 թվականի դեկտեմբերի 5-ին վերսկսել է ռազմական գործողությունները։ Հայ կամավորներն առանձին խմբերով փորձել են դիմադրություն կազմակերպել՝ Երզնկայում՝ Սեբաստացի Մուրադը, Բաբերդում՝ Սեպուհը, Քղիում՝ Թուրիկյանը։

Մայիսի 22–29-ը ընկած ժամանակահատվածում Սարդարապատում ընթացող ինքնապաշտպանության կազմակերպումը հանձնարարվել է Երևանյան խմբի զորահրամանատար Թովմաս Նազարբեկյանի կողմից: Մայիսի 21-ին թուրքական առաջապահ ուժերին հաջողվում է գրավել Սարդարապատ կայարանը, նույնանուն գյուղը և Գեռլչուն որը հիմա կոչվում է Մրգաշատ։Սարդարապատի ուղղությամբ թուրքերը դուրս են բերել 15-հազարանոց զորաբանակ՝ Յաղուբ Շևքեթ փաշայի հրամանատարությամբ։ Ճակատամարտից առաջ Սիլիկյանը կաթողիկոս Գևորգ Ե Սուրենյանցին առաջարկել է հեռանալ Սևանի ուղղությամբ՝ նրա անվտանգությունը ապահովելու նպատակով։ Սակայն կաթողիկոսը ոչ միայն չի հեռացել Սուրբ էջմիածնից, այլև կարգադրել է կոչնակ հնչեցնել բոլոր եկեղեցիներում՝ ժողովրդին թուրքերի դեմ պայքարի ելնելու հորդորով։ Մայիսի 21-ին տեղի ունեցած կատաղի ճակատամարտում հայկական ուժերը նահանջել են՝ հանձնելով Սարդարապատ կայարանն ու գյուղը։ Վտանգվել են Սուրբ էջմիածինն ու Երևանը, որտեղ, բազմահազար արևելահայերից բացի, հավաքվել էին հարյուրհազարավոր արևմտահայ գաղթականներ։

Մայիսի 23-ից Սիլիկյանն իր մարտակազմի մի ջոկատ է ուղարկել Բաշ-Ապարանի ճակատ՝ Դրոյի գլխավորությամբ։ Սարդարապատում մնացել են Պողոս Բեկ-Փիրումյանի՝ կամավորներից կազմված 5-րդ մահապարտների գունդը, 2 հեծյալ գունդ, Թռուցիկ Հովսեփի և Պանդուխտի հեծյալները, աշխարհազորայինների նորակազմ վաշտերը և այլ զորամասեր։Սարդարապատի հերոսամարտը, որտեղ թշնամին առաջին խոշոր պարտույունն է կրել, ճակատագրական նշանակություն ունեցավ հայ ժողովրդի և Հայաստանի համար։ Մայիսի 20-ին, գրավելով Համամլուն, թուրքական 39-րդ դիվիզիան շարժվել է դեպի Բաշ Ապարան՝ Աշտարակ-Եղվարդ-Կոտայք գիծ դուրս գալու և Քանաքեռիգրավումով Երևանը շրջափակելու նպատակով։Թշնամին, մարտադաշտում թողնելով 200-ից ավելի սպանված և մեծաքանակ ռազմավար, նահանջել է։ Դրոյի զորքի կազմում թուրքերի դեմ կռվել է եզդիների 1500-հոգանոց հեծյալ ջոկատը՝ Ջհանգիր աղայի գլխավորությամբ։ ճակատամարտում զոհվել է հայտնի հարյուրապետ Զեմլյակը

Թուրք-հայկական պատերազմի վճռական տեղամասերից էր նաև Ղարաքիլիսայիճակատը։ Ալեքսանդրապոլի անկումից հետո Ղարաքիլիսայի ուղղությամբ շարժվող թուրք, զորամասը մայիսի 20-ին գրավել է Ջաջուռը, Աղբուլաղը, Ղալթաղչին , մայիսի 21- ին՝ Վորոնցովկան։Հայկական զորքն ունեցել է 6 հազար զինվոր, 10 հրանոթ և մոտ 20 գնդացիր, թուրքական, զորքը՝ 10 հազար զինվոր, 70 հրանոթ և 40 գնդացիր։ Հայերը կրել են զգալի կորուստներ ։Մեծ էին նաև թուրքերի կորուստները, սակայն համալրում ստանալով՝ նրանք անցել են հակահարձակման և մայիսի 30-ին ներխուժել Ղարաքիլիսա։Այդ մարտերի շնորհիվ Արևելյան Հայաստանի մի մասում վերականգնվել է հայկական պետականությունը. 1918 թ.-ի մայիսի 28-ին հռչակվել է Հայաստանի առաջին հանրապետությունը, դրվել է ամբողջական հայրենիքի վերականգնման ճանապարհի սկիզբը։

Դաս 2

Լաւ է մանուկ աղքատ եւ իմաստուն, քան զթագաւոր ծեր եւ անմիտ:

Կարդա այսպես.

լաւ – լավ

զթագաւոր – ըզթագավոր

(Նկատեցի՞ ր` ինչպես է կարդացվում ւ տառը:)

Բառարան

Քան զթագաւոր – քան թագավորը

Հարցեր և առաջադրանքներ

Գրաբարում «եւ» բառն ուներ նաև այսօրվա «բայց» բառի իմաստը: Քո կարծիքով. այստեղ պետք է և՞, թե՞ բայց փոխադրել: Իմաստային ի՞ նչ տարբերություն կա այս արտահայտությունների միջև` աղքատ և իմաստուն մանուկ – աղքատ, բայց իմաստուն մանուկ:

Ինձ թվում է այստեղ պետք է փոխադրել «բայց»

Նախադասության մեջ հակառակ իմաստ ունեցող բառերը գտի՛ր և զույգ – զույգ դո՛ւրս գրիր:

Իմաստուն-անմիտ մանուկ-ծեր

Եթե կարող ես, շրջի՛ր նախադասության իմաստը, թող գրաբար լինի`

Ծեր և անմիտ թագավորն ավելի լավ է, քան աղքատ, բայց իմաստուն մանուկը:

Որպեսզի նախադասությունդ ճիշտ լինի, զ մասնիկը (նախդիրը) դիր քան – ին հաջորդող բառի վրա:

Լաւ է մանուկ աղքատ եւ իմաստուն, քան զթագաւոր ծեր եւ անմիտ:

Դաս1

Լաւ է կոյր աչօք, քան կոյր մտօք:

Կարդա այսպես.

լաւ – լավ

կոյր – կույր

Բառարան

աչօք – աչքով

մտօք – մտքով

Հարցեր և առաջադրանքներ

Նախադասությունը ժամանակակից հայերեն (աշխարհաբար) դարձրու: Գրաբար և աշխարհաբար նախադասությունները բարձրաձայն կարդա՛: Քո կարծիքով ո՞ր դեպքում է այն ավելի գեղեցիկ հնչում:

Լավ է կույր աչքով քան կույր մտքով և աշխարհաբար ավելի գեղեցիկ է հնչում

Կոյր մտօք արտահայտությունն ինչպե՞ս ես հասկանում: Դրա հակառակ իմաստն արտահայտող բառը կամ բառակապակցությունը գտիր:

Կոյր մտոքը նշանակում է անգրագետ և հակառակ իմաստն արտահայտող բառը՝ազատ միտք

3..Մարդը կարո՞ղ է սրտով կույր լինել (գրաբ. կլինի` կոյր սրտիւ):

Այո, մարդը կարող է լինել սրտով կույր, սրտով կույր են այն մարդիք ովքեր չարությամբ են լցված և չեն հարգում ուրիշներին։

4.Լավ է կոյր աչօք, քան կոյր մտօք նախադասության իմաստն աշխարհաբար քանի՞ ձևով կարող ես արտահայտել:

5.Ինչպե՞ս ես հասկանում այս նախադասությունը (նախադասությունն ազատ և ընդարձակ փոխադրիր):

Որ մարդ ավելի լավ է կույր լինի քան անգետ բայց ոչ տեսնի և լինի չար, անխելք։

Առաջին բուժօգնություն

Վնասված մարդ -տուժող

Այնտեղ որտեղ պատահել է դեպք-դեպքի վայր

1Մինչ տուժողին օգնելը պետք է նայել շուրջը …տեսնել ,իսկապես վտանգ չկա,որ դուքել տուժող չդառնաք

2.Տեսնել տուժողը մահացած է թե ոչ

3.չափել սրտի զարկերը(պուլս)

Եթե տուժողը ուշագնաց է լինում պետք է նրան շրջել կողքի, որ նա չխեղտվի

Զանգահարել այս համարներին

101, 911, 112, 108 – ԱԻՆ ճգնաժամային կառավարման կենտրոն

102 – Ոստիկանություն

103 – Շտապ բուժօգնության ծառայություն

Домашняя работа

Упражнение 7. Вместо точек поставьте союзы что или чтобы.

l. Преподаватель сказал нам, чтобы мы прочитали эту книгу. Он сказал, что эта книга очень интересная. 2. Врач сказал больному, что у него неопасная болезнь.
Он сказал,чтобы больной принимал лекарство. 3. Отец написал мне,чтобы летом я приехал домой. Он написал,что они с мамой очень хотят видеть меня. Я написал родителям,что летом я обязательно приеду к ним. 4. Я сказал товарищу, что я куплю билет в кино. Товарищ сказал мне,чтобы я купил ему два билета. 5. Преподаватель сказал, что сегодня мы будем писать сочинение. Он сказал, чтобы мы писали внимательно. 6. Мой друг сказал мне, чтобы я посмотрел балет «Лебединое озеро». Он сказал,что он смотрел этот балет в Большом театре.

Упражнение 8. Замените прямую речь косвенной.
А) 1. Мой друг спросил меня: «Почему я не был вчера на вечере?» 2. Он спросил нас: «пойдём ли мы завтра в театр?» 3. Анна сказала Павлу: «чтобы он позвонил её сегодня вечером». 4. Я сказал ей: «чтобы она подождала меня здесь». 5. Она спросила брата: «может ли он помочь ей?» 6. Он спросил меня: «помню ли я этого человека?» 7. Мой друг спросил меня: «Куда я положил его портфель?» 8. Я спросил Виктора: «приходил ли он ко мне вчера?» 9. Он попросил меня: «Помочь ему ». 10. Олег попросил меня: «прочитаю ли я эту книгу до субботы?»

Б) 1. Он спросил нас: «Куда мы идём?» Мы ответили ему,что мы идём в кино». 2. Он спросил меня: «Я читал эту книгу?» Я ответил: что нет, не читал. Он сказал мне что он может дать мне книгу на два дня. 3. Мать спросила сына: «он был вчера в кино?» Сын ответил: «Да, он был». Мать спросила: «С кем он ходил в кино?» Он ответил: «он ходил Ее товарищем». 4. Товарищ попросил меня: «Объяснить ее эту задачу». Я сказал ему: «Попроси Антона, потому что я сам не знал, как решать еѐ». 5. Я попросил друга, как ездить в театр». Он сказал: «Спроси Анну, потому что она была в этом театре».